Muisstille sanering oude schietbaan
Na tientallen jaren schiettrainingen zat de kogelvanger van het oude schietterrein De Dellen in Limburg tjokvol met looddeeltjes. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) moest het probleem veilig oplossen voor de mens. Maar ook voor graafgrage vossen.
Raketdelen, kogels en rookmortieren. Het is maar een klein deel van de vondsten in de bossen bij het dorp Meerssen. Tussen 1917 en de jaren 70 gebruikte Defensie schietterrein De Dellen voor trainingen met onder andere geweren, mitrailleurs, handgranaten en pistolen. De vorm van de schietbaan is nog altijd goed terug te herkennen in het bos.
Bodemonderzoek
Jarenlang schieten met scherp laat zo zijn sporen achter, zegt Rik Holleman, adviseur bodem bij het RVB. ‘In het gebied zijn veel kogels achtergebleven. Dat zijn allemaal looddeeltjes die bij inname giftig zijn voor mens en dier. Aan ons de belangrijke taak om looddeeltjes zo goed mogelijk op te ruimen.’ Uit bodemonderzoek bleek dat de grondwal het meest vervuild was ‘Je moet je voorstellen dat ze vroeger op schietschijven mikten die in de grond waren vastgezet. Als je het doel miste, wilde je natuurlijk dat de kogel werd opgevangen. Zo diende de aangelegde grondwal achter de schietschijven als beschermwand. Vandaar dat die ook wel een kogelvanger wordt genoemd.’
Holleman concludeerde dat het niet mogelijk was om de grond weer schoon te krijgen. ‘Dat betekende dat we twee opties hadden. De vervuilde aarde afvoeren naar een stortplaats. Of de grond ter plaatse hergebruiken op een slimme en veilige manier. Samen met Defensie hebben we voor die laatste optie gekozen.’
Elektrische kiepkarren
Gezien de cultuurhistorische waarde en het verhaal van het oefenterrein wilde Holleman de kogelvanger zo min mogelijk aantasten. ‘De kogels zaten niet heel diep in de wal. Na 20 à 30 centimeter door aarde heen houdt een kogel wel een keer op’, zegt Holleman. Dat betekende dat alleen de dunne oppervlaktelaag van de kogelvanger verwijderd hoefde te worden. Omdat het bos een Natura 2000-gebied is, moest dat vanwege stikstofregels met een elektrische graafmachine gebeuren. ‘Het was muisstil tijdens het graven.’
Elektrisch werken in een natuurgebied vergt enige inventiviteit. ‘In de verste verte was geen stroompunt beschikbaar dat voldoende elektriciteit leverde voor alle machines. Daarom zijn er megagrote batterijen op locatie neergezet. Een batterij ging ongeveer een week mee.’ Elektrische kiepkarren verplaatsten de grond naar waar de mitrailleurbaan lag. ‘Daar hebben we de aarde in de vorm van een hoefijzer weer neergelegd. Dat hadden we zo afgesproken met Defensie. De U-vorm is namelijk perfect als bivaklocatie. Daar kunnen ze tenten opzetten, afgeschermd van de wind.’
Oude zaden in de baanzolen
Het RVB zorgt ervoor dat de verontreinigde grond geen gezondheidsrisico meer vormt. ‘De afgegraven aarde van de kogelvangers is volledig afgedekt met een waterdoorlatend doek. Daarboven is antigraafgaas toegepast tegen bijvoorbeeld vossen. Die graven namelijk heel graag’, zegt Holleman. Alles is vervolgens afgedekt met schoon materiaal. ‘Voor de duurzaamheid is het inkopen van nieuw zand niet verstandig. Zand is schaars. Daarom is voor het afdekken grond uit eigen gebied gebruikt’, zegt Holleman.
Het RVB heeft daarvoor de strook grond vlak voor de kogelvanger - de baanzool – afgegraven. Dat stuk van de schietbaan is namelijk niet verontreinigd. De toplaag is gebruikt om de vervuilde grond af te dekken. Daarbij waren de baanzolen met bramen en brandnetels overwoekerd. Nu de bovenste laag eraf is, hoopt Holleman op een ecologisch interessanter gebied. ‘Het gebied was vroeger een heideveld. Hopelijk zitten er bijzondere oude zaden in de onderlaag die nu de kans krijgen om te ontkiemen.’