Beheer monumenten

Monumenten vormen een belangrijk deel van de vastgoedportefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf. Ook hechten we waarde aan erfgoed zonder beschermde status, zoals Post-65 erfgoed of Koude Oorlog erfgoed. Ons erfgoed beheren wij uiterst zorgvuldig.

‘Bakstenen zijn enorm koppige wezens’

Het restaureren van monumenten is soms behoorlijk ingewikkeld. Waar vind je bijvoorbeeld 19^de eeuwse bakstenen voor een oude dam? ‘Je kunt niet ongestraft hedendaagse bakstenen tussenvoegen. Oude bakstenen verstoten de nieuwe.’

Bij werken met monumentaal vastgoed komt heel wat kijken. Restauratie, renovatie, herontwikkeling, instandhouding, onderhoud en afstoot. Het Rijksvastgoedbedrijf zet zich in voor bescherming en onderhoud en werkt ook mee aan herbestemmingsopgaven en transformatiekaders. Daarin trekken we op met marktpartijen en stemmen we af met bevoegd gezag en andere rijkspartners zoals de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. De rijksbouwmeester en het Atelier Rijksbouwmeester waken daarbij over de kwaliteit van restauraties en renovaties.

Bij grootschalige renovaties of ingrijpende veranderingen in of aan een monument of monumentaal complex laten we vooraf cultuurhistorisch onderzoek uitvoeren. Hierbij wordt de ontstaans- en ontwikkelgeschiedenis onderzocht en worden de aanwezige monumentale waarden vastgesteld. Zo kunnen we zorgvuldige afwegingen maken wat wel en niet kan binnen het specifieke monument. De onderzoeken dienen daarnaast als inspiratiebron voor toekomstige ontwerpen. We onderzoeken niet alleen gebouwen, maar ook tuinen, parken en andere landschappen. Al dan niet in combinatie met de gebouwen.

De onderzoeken zijn nodig bij het aanvragen van vergunningen. Daarnaast geven de onderzoeksresultaten ons meer inzicht in het onderzochte object of terrein. We gebruiken de resultaten ook bij onderhoud en instandhouding van onze monumenten.

De onderzoeken worden uitgevoerd volgens de Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek, de Richtlijnen Tuinhistorische Onderzoek en de Richtlijnen Archeologie.

Of het nu gaat om het dagelijkse onderhoud of een geplande renovatie, bij het onderhoud van monumenten levert het Rijksvastgoedbedrijf technisch bouwkundig advies van nok tot fundering. Denk daarbij aan schilderwerk, vochtproblemen, voegwerk en dakbedekking. We werken hierbij volgens specifieke uitvoeringsrichtlijnen zoals de richtlijnen van de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM).

Een historisch interieur heeft niet alleen een hoge monumentale waarde maar ook een belevingswaarde door de lange bouw-, bewonings- en gebruiksgeschiedenis. Bij het Rijksvastgoedbedrijf zijn we verantwoordelijk voor een deel van het interieur, namelijk de nagelvaste onderdelen. Dit zijn onder andere de marmeren vloeren, de lambrisering, open haarden, wandschilderingen en plafonds met ornamenten.

De nagelvaste interieuronderdelen zijn wettelijk beschermd en daarmee vergunningsplichtig bij verandering. Wij adviseren hoe je een historisch interieur gebruikt en hoe je er mee om moet gaan. We beschermen het interieur bij onderhoud en renovaties. En bij een monumentaal kantoor proberen wij zoveel mogelijk het comfort en de historische aankleding te combineren.

Het Rijksvastgoedbedrijf streeft naar een CO2-neutrale portefeuille in 2050. Voor de monumenten in onze portefeuille hebben we dezelfde ambities, maar: mèt maatwerk. We adviseren over het verduurzamen van monumenten en hoe dit aan te pakken. Hiermee zorgen we ervoor dat onze monumenten op de juiste wijze in stand worden gehouden en door kunnen worden gegeven aan de volgende generatie.

Bij de instandhouding en ontwikkeling van groen erfgoed laat het Rijksvastgoedbedrijf onder andere tuinhistorisch onderzoek uitvoeren aan de hand van de Richtlijnen Tuinhistorisch Onderzoek. Hiermee verwerven we kennis en inzicht dat nodig is bij het voorbereiden van plannen voor verbetering en aanpassing van groen erfgoed. Het biedt ook hulp bij beheer en onderhoud. Het onderzoek stelt daarnaast in woord en beeld de waarde van het erfgoed vast. Vooronderzoek bij groen erfgoed draagt bij aan ambitiedocumenten, herbestemmingsopgaven en structuurvisies.

Bij veranderingen van beschermd groen erfgoed is een vergunning vereist. Vooronderzoek biedt handvatten bij het ontwerpen én leveren van een onderbouwing voor de aard en omvang van de voorgenomen ingreep. Het is ook een toetsingskader voor een omgevingsvergunning door de gemeente.

Vastgoed dat het Rijksvastgoedbedrijf niet meer kan inzetten voor de primaire taken van de rijksoverheid kan worden verkocht. Dat geldt ook voor monumenten. Monumenten zijn complex en kunnen vaak niet zomaar worden aangeboden aan de markt. Daarvoor is onderzoek nodig en afstemming met het bevoegd gezag. Advies zoals een cultuurhistorisch onderzoek kunnen hierbij belangrijke kaders bieden.

Als rijksoverheid verkopen we overtollig vastgoed open en transparant. Voor de zorgvuldige afstoot van monumenten heeft het Rijksvastgoedbedrijf samen met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed de leidraad Afstoot Monumenten opgesteld. Daarnaast beschermen de bestaande wet- en regelgeving zoals de erfgoedwet monumenten voldoende.