De Hors: ‘Hard stampen is een probleem voor de planten’
RVB-ecoloog Theo Linders maakt van een wandeling door De Hors op Texel een tijdreis. Onderweg vertelt hij over oefenende mariniers, zeldzame vlinders en de noordse woelmuis. ‘Die komt alleen in Nederland voor. Er zijn niet veel dieren waarvan je dat kunt zeggen.’
Wie geluk heeft, kan vanaf de veerboot naar Texel een glimp opvangen van mariniers in actie. Landingsvaartuigen varen op sommige dagen op hoge snelheid naar het strand aan de zuidkant van Texel. Mariniers stormen vervolgens het strand op. De landing oogt woest: opspattend water, rennen door het zand en het geluid van ratelende machinegeweren. Toch heeft de natuur - kwetsbare vlinders bijvoorbeeld - niet te lijden onder de oefeningen.
50 Oefenterreinen
‘Ze doen in het natuurgebied eigenlijk niet zo heel veel’, zegt RVB-ecoloog Linders. Hij weet alles van broedvogels, vlinders en sprinkhanen. Samen met vijf andere ecologen is hij verantwoordelijk voor het monitoren en het beheer van de natuur in zo’n 50 oefenterreinen van Defensie. ‘De mariniers landen op het strand met een vaste opgang en een vaste route. Voor de natuur is dat prima. Ze gebruiken eigenlijk maar een heel klein deel van het terrein. De Hors dient vooral als een bufferzone. De mariniers kunnen oefenen zonder dat de buren er last van hebben’, vertelt Linders terwijl we De Hors over een breed asfaltpad binnen wandelen.
'Jongste stukje Texel'
Aan weerszijden van het pad staan bomen en struiken. Die begroeiing markeert de laatste stap in de ontwikkeling van de duinen. ‘We maken nu een tijdreis en we beginnen bij het einde. Het begin is aan de zuidkant van het eiland. Dat is een pioniergebied, het jongste stukje Texel. We doen hier bijna niets. De doelen voor Natura 2000-gebieden gaan over dynamiek. En dit gebied is heel dynamisch, de natuur is de natuurbeheerder. Met wind en zand ontstaan langzaam duinen. Grassen leggen het zand vast en er ontstaat een bijzonder natuurgebied. Met duinvalleien waar orchideeën groeien. Het is heel specifiek en heel zeldzaam, ook op Europees niveau. Uiteindelijk verdwijnt de dynamiek en groeit alles dicht met wilg en riet. Om dat te voorkomen, maaien we een deel van de duinvalleien.’
Duinparelmoervlinder
Nog voor we het duinpad bereiken, fladdert er een duinparelmoervlinder voor ons langs. ‘We vallen met onze neus in de boter, het is een zeldzame soort. Hij komt voor van het Waddengebied tot net ten zuiden van Haarlem. In het binnenland is die uitgestorven.’ In het duinengebied – ‘dat zijn echt natuureilanden in Nederland’ – lijkt het dit jaar met de duinparelmoervlinder goed te gaan. ‘Een nat voorjaar met veel groen is goed voor de rupsen.'
Uitgebalanceerd vlinderdieet
Dat we veel duinparelmoervlinders zien, wil niet zeggen dat ze in topconditie zijn. ‘Duinparelmoervlinders moeten een uitgebalanceerd dieet hebben. Door de stikstofdepositie krijgen ze te veel stikstof binnen en te weinig andere mineralen zoals fosfor.’ En de vlinder mist de konijntjes. Door ziektes zijn die bijna verdwenen uit het natuurgebied. ‘Konijnen zijn belangrijk omdat ze met hun gegraaf zand opwerpen. Daar kunnen weer duinviooltjes groeien waar de rupsen van eten.’ Een grotere konijnenpopulatie houdt dapper stand in het noorden van Texel. Linders hoopt dat konijnen van daaruit terugkomen.
Orchideeënpaadjes
De Defensieterreinen worden sinds 25 jaar gemonitord. ‘Daarvoor was het een black box’, zegt Linders. Nu houden de ecologen de vinger aan de pols. En hoe staat De Hors erbij? ‘Het lijkt redelijk stabiel. Het is alleen jammer dat er geen terreinopzichter is. We hebben het vermoeden dat recreanten zich niet altijd aan de huisregels houden en de paden afgaan. Dat mensen het hebben over orchideeënpaadjes is veelzeggend.’ Als Linders zelf het terrein in gaat, loopt hij voorzichtig. Sluipend bijna. ‘Het is kwetsbare vegetatie. Daar kun je beter niet over lopen. Als je heel erg gaat stampen, loopt de bodem dicht. Dat is een probleem voor de planten.’
Verjagen honden de dwergstern?
Linders heeft het vermoeden dat recreanten niet alleen de kwetsbare duinvalleien in banjeren, maar ook honden op het strand laten rennen. ‘De dwergstern, de strandbekplevier en de bontbekplevier houden van kiezelstrandjes en schelpenbanken. Zij zijn heel gevoelig voor verstoring. Als een hond door zo’n gebied loopt, zijn ze weg. De laatste twee, drie jaar zien we ze niet meer. Hoe dat komt, weten we niet. Misschien is het de coronaperiode? Hier ben je namelijk zo, het is maar anderhalf uur vanaf Amsterdam.’
Katten jagen op noordse veldmuis
Van een ander huisdier weet Linders zeker dat het schade aanricht. Verwilderde huiskatten hebben het voorzien op de zeldzame noordse woelmuis. Hij staat op de Nederlandse Rode Lijst van bedreigde zoogdiersoorten. ‘Deze ondersoort komt alleen in Nederland voor. Er zijn niet veel dieren of planten waarvan je dat kunt zeggen.’ Met de mariniers kunnen de ecologen prima afspraken maken. Maar tegen de katten kan Linders de woelmuis niet beschermen. ‘Afschieten ligt gevoelig. Staatsbosbeheer, dat naast De Hors een terrein heeft, is begonnen met afvangen. We weten niet of dat al effect heeft.’