1 juli vindt de Nationale Herdenking Slavernijverleden plaats. Ook voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) een dag om bij stil te staan. Samen met Sint Eustatius werkt het RVB aan monumentaal erfgoed. Erfgoed dat is gebouwd door tot slaaf gemaakten. Raimie Richardson, erfgoedadviseur en erfgoedinspecteur bij Openbaar Lichaam Sint Eustatius, vertelt over de geschiedenis.
(Een kalme zee vanuit de lucht. In de verte ligt een vulkaaneiland. Op het eiland klimt een pad steil omhoog. De vlag van Nederland en die van Sint Eustatius wapperen in de wind. Boven aan een bordje staat 'Slave Path'.)
INGETOGEN MUZIEK
(Een man komt aanlopen bij een verdedigingsmuur. Hij luidt een bel. Raimie Richardson zit op een bankje:)
RAIMIE RICHARDSON: Door deze gebouwen en monumenten hier in de stad
was ik altijd een beetje nieuwsgierig van: waarvoor werden ze gebruikt?
Door wie zijn ze gebouwd? En welke functie hadden deze gebouwen?
En vanuit daar ben ik dus dan geschiedenis gaan studeren,
de geschiedenis van het verleden en meer willen weten eigenlijk.
Sint Eustatius is een heel bijzonder eiland, gezien ook de ligging.
Het eiland is natuurlijk gekoloniseerd door de Spanjaarden, de Fransen,
maar daarna kwamen de Nederlanders heel vroeg
en die hadden dus dan vanuit Zeeland het eiland gekoloniseerd.
Handel was echt de soort drijvende kracht van zo'n eiland
en vandaar dat het ook de Golden Rock werd genoemd.
(Op de binnenplaats van Fort Oranje staan kanonnen opgesteld. Op een monument staat de tekst: Ter herinnering aan het verblijf van Michiel Adriaansz de Ruyter van 11 tot 17 mei 1665 op Sint Eustatius.)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
Het was een soort blank canvas, in alle gebouwen die neergezet werden,
alle forten, ook met het nabije Fort Oranje, dat hier ligt.
Maar heel veel gebouwen in de historische kern van Oranjestad
zijn door de tot slaaf gemaakte mensen gebouwd.
Het Government Guest House is een heel interessant gebouw.
Het is een gebouw op een plek die al vaak is getekend.
Dus op de eerste zeezichten,
op de eerste kaarten op het ruimtelijke ordeningsplan van 1720
zie je altijd het Governmentsgebouw.
Het Government Guest House was echt de ontvangstplek
en boven was dus dan het verblijf van de gouverneurs van Curaçao
of van Suriname of van de Franse eilanden.
Het gebouw hier op het terrein was ook de plek
waar men de doodstraf kreeg of werd veroordeeld.
Dus vanuit deze plek had je dan het torentje
en in het torentje werd dan je oordeel uitgesproken door de gouverneur
en daarna ging je via het slavenpad naar het einde
waar je dus opgehangen werd in Gallows Bay, vandaar.
(Toeristen dalen het steile pad af.)
We staan nu bij het slavenpad, ook bekend als Baypath,
een van de oudste bestrate wegen op heel Sint Eustatius,
en het was vroeger ook de enige verbinding tussen de benedenstad en de bovenstad.
Het heet ook het slavenpad omdat tot slaaf gemaakte mensen
moesten met die handel die op het eiland bleef,
al die middelen zonder ezel, zonder de hulp van paarden,
moesten ze met z'n allen al die zware materialen naar boven tillen en sjouwen.
Maar je kan je wel voorstellen dat je dus dit heel steile pad oploopt
met alle spullen die je nodig had voor de baas of voor de gouverneur
of voor op de plantage hier in de bovenstad.
En dat deed men echt vanaf de zee, hier in de achtergrond, bij de warenhuizen.
Echt, met dit pad helemaal omhoog, echt hand in hand met de spullen.
(Een schip ligt voor anker in de buurt van het eiland. Op een verhoging voor een groep palmbomen staat een kanon.)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
Fort Oranje is ook echt een vestingstad geweest,
echt een soort vesting binnen de stad
en al die gebouwen die je hier ziet, hebben altijd een functie gehad.
Dus je hebt bijvoorbeeld de gevangenis.
Het grootste gebouw was dat van de regering, de eilandsraad.
Dus Fort Oranje heeft altijd een belangrijke positie gehad in de maatschappij,
maar ook voor het geloof.
De eerste Nederlandse Hervormde Kerk heeft ook hier plaatsgevonden.
(Van de kerk staan enkel nog de buitenmuren en de toren overeind.)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
Men was niet alleen op plantages,
maar tot slaaf gemaakte mensen op Sint Eustatius
waren ook de metselaars en de smeden, dus die moesten echt dit werk doen.
Dus het fort heeft heel veel verschillende kenmerken uit verschillende tijdperken
en één voorbeeld is de gevangenis, de prison, uit 1895.
En wat bijzonder is aan dit stuk, is: we weten precies wie dit heeft gebouwd.
Een van de bekendste metselaars, een tot slaaf gemaakte man
met de achternaam Timber,
die heeft dus dan dit echt helemaal gemetseld.
(Hij staat bij een muur.)
Je kan je het eigenlijk niet voorstellen, maar zo'n bel staat er op deze plek...
Sinds de bouw van Fort Oranje heeft er altijd een bel hier gestaan.
Deze bel werd geluid 12 juni 1848
toen de slavernij-opstand hier 200 meter vandaan plaatsvond
onder gouverneur Johannes de Veer.
Als je kijkt naar de geschiedenis, er wordt altijd een verhaal verteld,
verhalen van mensen, verhalen voor cultuur, het verhaal van de overheerser.
Heel vaak wordt er gezegd dat geschiedenis geschreven is door de overwinnaars.
Dat is zeker waar.
(Op een plein naast de kerkruïne staat een grote boom met groene bladeren.)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
Hier in Oranjestad,
overal waar je op Sint Eustatius loopt,
zie je het verleden, je raakt het aan, het is tastbaar.
Als je in je tuin graaft, vind je wat,
is het nou een pijp of zijn het de bekende blauwe kralen.
Rubies zijn nog steeds heel erg zichtbaar.
Heel veel mensen hebben ze om als ketting.
Ze zijn natuurlijk gemaakt in Amsterdam,
maar je vindt heel veel rubies nog op het eiland na een storm.
En natuurlijk werd er gezegd dat op de dag van de emancipatie op 1 juli 1863
de tot slaaf gemaakte mensen hun rubies in zee gooiden.
Dus je moet je voorstellen: je meest waardevolle bezit,
in de tijd van de slavernij, dat voor jou echt van belang was om te houden,
op de dag dat je vrij bent, gooi je dat in zee.
Dat vind ik een heel mooie symboliek.
(Kleine golven met witte koppen rollen naar de rotsachtige kust. De donkerblauwe kleur van de zee steekt af tegen al het groen op het vulkaaneiland.)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
Hier op zo'n eiland betekent het voor mij en de bevolking ook van:
ja, wij willen meer weten over ons verleden.
En ja, we kunnen dus dan de koloniale gebouwen, zeg maar,
of wat men koloniaal noemt, kunnen we niet weghalen,
omdat als we dat weghalen
of niet voor het Fort Oranje of het Government Guest House zorgen,
dan gaat onze eigen geschiedenis ook weg en verloren,
want dit gebouw is een testament van dat verleden
en de mensen die deze gebouwen hebben gebouwd.
Dat is hoe ik denk over deze gebouwen in de stad.
(Het beeld wordt zwart.)