Op Vliegbasis Eindhoven is een 500-ponder vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog tot ontploffing gebracht. ‘Het was spannend, maar alles verliep precies volgens plan’, zegt Josien Rutjes-Kalis van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB).
Beeld: Defensie
In februari 2027 begint de renovatie van de start- en landingsbaan van Vliegbasis Eindhoven. Eerst is er bodemonderzoek gedaan.
‘Om twee uur ’s nachts werd op de knop gedrukt en toen was het “boem!”’, vertelt Josien Rutjes-Kalis. Zij is senior medewerker vastgoed en infrastructuur van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Samen met collega’s is ze bijna twee jaar bezig geweest met het milieukundig bodemonderzoek op Vliegbasis Eindhoven en het onderzoek naar ontplofbare oorlogsresten.
Beeld: Defensie
Een voorbeeld van gevonden oorlogsresten. Dit zijn niet de resten die zijn gevonden op Vliegbasis Eindhoven.
Bommen in het archief
‘Het is bekend dat het vliegveld is gebombardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog, dus we wisten dat er waarschijnlijk nog een bom lag. In het verleden zijn er al meerdere bomruimingen geweest’, vertelt Rutjes. ‘Daarom hebben we een bedrijf ingehuurd om alle historische bronnen door te spitten: luchtfoto’s, archieven uit Londen en Amerika. Om zo te bepalen waar er bommen zijn gegooid, of deze zijn ontploft en wat voor soort ontsteker de bommen zouden kunnen hebben. Daarna volgde de detectie met gespecialiseerde apparatuur. Zo kwamen we uit op 37 kansrijke objecten, waarvan er uiteindelijk één een grote bom bleek te zijn.’
De reden dat het onderzoek zo lang duurde, is dat het zorgvuldig gedaan moest worden. Niet alleen in archiefonderzoek ging veel tijd zitten, maar ook in de detectie. Vervolgens konden werkzaamheden niet plaatsvinden als er gevlogen werd. En voor de uiteindelijke ontploffing moest het RVB wachten tot na het broedseizoen.
"We hadden zeven tractors, twee kranen en een kiepwagen klaarstaan om in één nacht een enorme bult zand over de bom te schuiven."
Beeld: © Josien Rutjes / Josien Rutjes
Josien Rutjes-Kalis: ‘Om twee uur ’s nachts klonk de knal – je voelde de grond trillen.’
Chemische ontsteker
De bom lag zo’n tweeënhalve meter diep op ongeveer negentig meter van de start- en landingsbaan. ‘Omdat het waarschijnlijk ging om een bom met een chemische lange vertrager als ontsteker, mocht hij niet worden verplaatst. Zo’n ontsteker is namelijk gevoelig voor trillingen. Samen met Defensie, de EOD (Explosieve Opruimingsdienst Defensie, red.) en medegebruiker Eindhoven Airport hebben we toen een plan gemaakt om hem op locatie te vernietigen.’
‘Het moest ’s nachts gebeuren als er niet gevlogen werd’, legt Rutjes uit. ‘Het was best lastig om te plannen, want de werkzaamheden moesten zorgvuldig worden uitgevoerd. We hadden zeven tractors, twee kranen en een kiepwagen klaarstaan om in één nacht een enorme bult zand over de bom te schuiven. Dat zand beperkt de schade bij de ontploffing.’
Geen hinder
Rutjes kijkt met trots terug: ‘Om twee uur ’s nachts klonk de knal – je voelde de grond trillen. Alles verliep precies zoals gepland. Het vliegverkeer had er geen hinder van. Het was echt een geoliede machine. Iedereen werkte perfect samen: de EOD, het RVB, de aannemers en de luchtverkeersleiding. Dan is het mooi om te zien dat al die voorbereidingen niet voor niets zijn geweest.’
We zijn alleen nog niet helemaal klaar, gaat ze verder. ‘Er worden nog wat kleinere munitievondsten onderzocht, zoals kogels en handgranaten. Maar de grootste klus is veilig afgerond.’
"Het is mooi om te zien dat al die voorbereidingen niet voor niets zijn geweest."
Renovatie van de start- en landingsbaan
Het bodemonderzoek hoort bij de voorbereidende werkzaamheden voor de renovatie van de start- en landingsbaan van Vliegbasis Eindhoven. De renovatie begint in februari 2027 van start en duurt vijf en een halve maand. In deze periode is er geen militair en civiel vliegverkeer van en naar Luchthaven Eindhoven.
Een Vliegtuig Afrem Installatie (VAI). 
Aanleggen nieuw asfalt.
Het werk bestaat onder andere uit het vernieuwen van de start- en landingsbaan, de verlichting, de bekabeling en de afwatering. De zijkanten van de start- en landingsbaan worden breder gemaakt en er komt een extra taxibaan. Deze extra baan vermindert het aantal baankruisingen. Ook wordt het Instrument Landing System (ILS) verbeterd, waardoor landen bij zeer dichte mist veiliger en beter mogelijk wordt.
Daarnaast komt er een Vliegtuig Afrem Installatie (VAI). Dat is een veiligheidssysteem dat geplaatst is aan het begin en einde van een start- en landingsbaan en bedoeld is om gevechtsvliegtuigen, zoals de F-35, tijdens de start of landing veilig tot stilstand te brengen in geval van nood. De gehele renovatie wordt gedaan onder begeleiding van ecologen, die ervoor zorgen dat de werkzaamheden zo min mogelijk schade aan de natuur veroorzaken.