Moderne gevechtsvliegtuigen zitten vol met computers. Die hebben niet alleen software-updates nodig, maar ook koeling. Heel veel koeling. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) kreeg daarom de opdracht om in twee nieuwe onderhoudsgebouwen op Vliegbasis Volkel koelsystemen te installeren.
Beeld: © Defensie / Defensie
Tijdens de vlucht kan een F-35 steunen op een eigen koelsysteem dat wordt aangedreven door de straalmotor. Maar wanneer de motor uit is tijdens testen en onderhoud, heeft de F-35 ook koeling nodig. Dat kan met een mobiel koelsysteem. Maar voor onderhoudsgebouwen is werken met een ingebouwd koelsysteem veel praktischer.
Drive through
Het RVB kreeg daarom de opdracht vaste koelsystemen te laten ontwerpen voor de twee nieuwe onderhoudsgebouwen op Vliegbasis Volkel waar nu aan gewerkt wordt. De gebouwen zijn opgezet als drive through. Dat houdt in dat vliegers de F-35 zelfstandig het gebouw in en uit kunnen taxiën. Naast onderhoud voeren monteurs in deze gebouwen voor en na de vlucht inspecties aan het toestel uit. Wanneer monteurs aan de jachtvliegtuigen werken, kan de temperatuur snel oplopen in de stilstaande toestellen. Dat komt door de computers die veel warmte produceren. Zogeheten gebouwgebonden vliegtuigkoeling moet ervoor zorgen dat – of het nu zomer of winter is – de systemen in het toestel altijd voldoende gekoeld blijven. Om de juiste temperatuur te halen, moet er koude lucht onder hoge druk in het toestel worden geblazen.
Marktconsultatie
Dat klinkt gemakkelijker dan het is. ‘De eisen van de vliegtuigbouwer zijn erg hoog’, zegt inkoper Mark den Hartog van het RVB. ‘In een marktconsultatie hebben we de vraag gesteld: welk bedrijf kan ons helpen bij het ontwerpen, fabriceren en daadwerkelijk installeren van vliegtuigkoeling in het gebouw? Daar kwam een aantal partijen op af en dat gaf ons het vertrouwen om de aanbesteding te starten. Gedurende de aanbestedingsfase bleef er uiteindelijk één partij over: DPA uit Elst. En natuurlijk hebben we Lockheed Martin (producent van de F-35, red.) meegenomen toen we het eerste ontwerp van DPA binnen hadden. De Amerikanen hadden gelijk al zoiets van: “nou als jullie dat kunnen bouwen, vinden we dat heel knap”.’
Klimaatkamer
In totaal zijn er twaalf koelsystemen nodig. Het RVB heeft eerst één koelsysteem besteld dat aan zware testen is onderworpen in een klimaatkamer in Italië. ‘DPA heeft het koelsysteem zelf ontworpen maar laat een groot deel in Italië bouwen. Italianen zijn namelijk erg goed in luchtbehandelings- en koelsystemen. Het bedrijf waar DPA mee samenwerkt, kan van kleine fancoils (een apparaat dat kan verwarmen en koelen, red.) tot enorme luchtbehandelingskasten voor cruiseschepen produceren. Ze hebben er ook een enorme klimaatkamer waar het koelsysteem is getest onder extreme omstandigheden. Ik heb het met eigen ogen gezien: het systeem werkt gewoon perfect bij verschillende klimaatomstandigheden zoals hoge temperaturen en enorme kou. En dat blijkt ook uit de rapportages. Toen deze test geslaagd was, hebben we de andere elf besteld en die zijn ze nu in Italië aan het maken en in Nederland aan het afmonteren. En als DPA het wil, kan het de koelsystemen ook aan andere landen leveren die de F-35 hebben.’
De onderhoudsgebouwen in Volkel zijn naar verwachting in 2027 klaar. Een soortgelijk onderhoudsgebouw met koelsystemen zal na Volkel in de toekomst ook op Vliegbasis Leeuwarden verrijzen.