Met hoogwerker op tijdreis

Als je voorbij rijdt, is de kans groot dat je de villa over het hoofd ziet. Villa Den Engh ligt verborgen in een park in de Engelse landschapsstijl. ‘Achter het park schuilt een braaf en statig bakstenen gebouw. Prachtig om hier aan te mogen werken.’ Mik kwam als trainee binnen bij het RVB. ‘Ik begon met een leerzaam jaar bij technisch management. Toen ik daarna meeliep bij Monumenten dacht ik meteen: “Dit is top, hier moet ik bij horen”.’ Nu is Mik betrokken bij een groter project voor onderhoud en de verduurzaming van Villa Den Engh. ‘Er is onder andere onderhoud nodig aan het voeg- en schilderwerk.’ Mik wijst naar de groen uitgeslagen plekken van de kozijnen. ‘Bijvoorbeeld dit soort verontreiniging zal op den duur het kozijn- en raamhout beschadigen.’

‘De villa begon als buitenverblijf’, vertelt Mik. ‘Eind jaren vijftig nam het Rijk het pand en het landgoed over. Toen is hier de Rijksobservatie voor jongens in gekomen. Het idee was dat mensen in de buitenruimte tot rust konden komen. Villa Den Engh was één van de vele psychiatrische klinieken in Den Dolder.’ Tegenwoordig gebruikt de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) de villa als vergaderlocatie. ‘Een handige plek omdat die centraal ligt in Nederland. Naar een gevangenis kun je bovendien niet zonder toestemming spullen meenemen. Hiernaartoe wel.’

De opknapbeurt van Villa Den Engh vormt een goede aanleiding om kleurhistorisch onderzoek uit te voeren. En laat dat maar over aan Lynn van Rijnsoever (rechts), zelfstandig kleuronderzoeker en restaurator van historische interieurs. ‘Panden uit de zeventiende eeuw beschikken over een enorm breed kleurenpakket omdat daar heel vaak overheen is geschilderd. Villa Den Engh is een vrij jong monument. Ik verwacht daarom een redelijk simpel verfpakket aan te treffen.’

Tijd om aan het werk te gaan. Priegelwerk wel te verstaan. Met een klein mesje schraapt Lynn flinterdunne verflagen één voor één van de gevel bij het balkon af. Langzaam komen de geheimen van het pand aan het licht. ‘Het is nog te vroeg om iets te zeggen over de kleurensamenstelling, maar aan de buitengevel heb ik onder de witgrijze moderne verflagen al wel een paar andere verflagen aangetroffen. Denk aan okergele en groengrijze tinten.’ Populaire kleuren uit de vorige eeuw. Ook neemt Lynn monsters. ‘Die bekijk ik later onder de microscoop. Dat geeft me net wat meer informatie om de toegepaste kleur te identificeren’.

Lynn gaat het gebouw van top tot teen af. Maar niet op elke plek vindt Lynn een kleurenjackpot. ‘Ik zie gelijk al dat het pand in het verleden een paar keer is geschuurd. Daardoor zijn de originele verfresten niet overal terug te vinden. Die zitten nog wel op plekken waar je met schuren niet bij komt. In de meest onmogelijke hoeken en gaten vind je altijd wel iets van de originele verflaag.’ Om bij die onbereikbare plekken te komen, gebruikt Lynn een hoogwerker. ‘Geleend van de hovenier. Hij heeft mij uitleg gegeven over het gebruik van de hoogwerker en ik heb een hoogwerkerbewijs.’ Uiteraard zit ze veilig aangelijnd.

Ondertussen maakt Mik een rondje in en om het pand. De verbouwing biedt volgens Mik mogelijkheden voor verduurzaming. ‘Het gebouw wordt actief gebruikt, dus het moet mee met de tijd. Elk gebouw heeft zijn eigen DNA en daar moet je rekening mee houden.’ Mik wijst naar de prachtig gebrandschilderde ramen. ‘In dit soort monumenten zijn de kozijnen vaak erg dun. Te weinig ruimte voor het plaatsen van dubbelglas, tenzij je het hele kozijn aanpast.’ Volgens Mik is het verduurzamen van monumenten altijd maatwerk. Zo bleek glasisolatie in de villa niet nodig om de doelen van 2050 te halen. ‘Buiten zoeken we ruimte voor een warmtepomp. Maar hoe positioneren we de warmtepomp op een manier die de historische waarde van het landgoed respecteert? Dat vergt creativiteit.’

Terug naar Lynn. Met een mysterieus apparaatje bekijkt zij aandachtig het hekje op het balkon. ‘Dit is eigenlijk een draagbare microscoop. Ik zie op het hekje bladgoud zitten. Eerst zijn er twee lagen vergulding met bronsverf. Deze lagen noemen we ook wel een bolus en deze creëert een glad oppervlak voor het aanbrengen van bladgoud.’ Het is een lastige techniek die om de deskundigheid van ambachtslieden vraagt. Aan de hand van haar bevindingen stelt Lynn een uitgebreid rapport samen. ‘Daarna kunnen we gefundeerde keuzes maken over de historische kleuren’, zegt Mik. ‘We hopen terug te gaan naar een lichtere kleurstelling en we hopen ook dat er daarmee minder onderhoud nodig is in de toekomst. Dat is een duurzame keuze.’