Den Haag, EnergieRijk Den Haag

Kenmerken

• Adres: centrum van Den Haag
• Functie: overheidsgebouwen
• Gebruikers: Medewerkers van de samenwerkingspartijen, de ‘bewoners’ van de overheidsgebouwen
• Omvang: 1,25 mln  m² Bruto Vloeroppervlak
• Planning en doelstelling:
  Klimaatneutraal in 2040, met veel tussendoelen. Gebiedsgericht ontwikkelen van een schaalbare en repeteerbare 'samenwerkings-infrastructuur' waar ook ander vastgoed (woningen/utiliteit) op kan aansluiten

Trias Territoria

De gebiedsgerichte aanpak van EnergieRijk Den Haag voltrekt zich langs drie lijnen, ‘Trias Territoria’ wordt dit genoemd. Allereerst moeten de gebouwen minder energie gebruiken. Dat kan onder meer met schilverbeteringen (isolatie), via toepassing van ‘smart building’ technieken en aanpassingen in gebruikersgedrag. De tweede lijn van de Trias richt zich op optimaal gebruik van lokale mogelijkheden; zo worden warmte-koude bronnen aan elkaar gekoppeld in slimme WKO-netwerken. En wat niet kan worden bespaard of lokaal kan worden opgewekt, wordt via de derde lijn van de Trias ‘op schaal’ ingekocht. Het gaat daarbij om hernieuwbare energie afkomstig van additionele bronnen, waarbij lokale bronnen de voorkeur hebben.

Lees ook het artikel ‘Samen werken aan duurzaam stukje Den Haag ’ met interviews met de partners van EnergieRijk Den Haag en meer informatie over de Trias Territoria. In dit artikel leggen de partners bovendien uit waarom het zo belangrijk is om samen op te trekken in de energietransitie.

Doorstempelen, samen met de markt

Roger Mol, directeur Transacties en Projecten bij het Rijksvastgoedbedrijf: 'Vaak kunnen elementen van een oplossing worden hergebruikt in andere gebieden. "Doorstempelen" noem ik dat. Het feit dat een innovatieve oplossing repeteerbaar is, maakt die oplossing interessant voor marktpartijen. Als zij een bepaald ingrediënt uit het recept op grotere schaal en elders kunnen toepassen, wordt het rendabel. En zo ontstaan middelen voor de volgende innovatieve oplossing.'

Lees het volledige interview met Roger Mol en EnergieRijk Den Haag stuurgroepleden Peter Terlouw en Marco Zeeman: “Laat overheid en marktpartijen elkaar prikkelen.”

Ook wordt binnen EnergieRijk Den Haag breder gekeken naar mogelijkheden tot samenwerking met bijvoorbeeld de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag. EnergieRijk Den Haag wil in lijn met de afspraken die daarover eerder in het Energieakkoord werden gemaakt het goede voorbeeld geven aan de rest van Nederland als het gaat om de verduurzaming van publiek vastgoed. Daarbij willen de partners ook de schaalgrootte van de gezamenlijke gebouwen inzetten om oplossingen uit de markt te vragen die anders niet of pas later kunnen worden gerealiseerd.

Leergang ‘Gebiedsgericht samenwerken in de energietransitie’

Consultantsbureau AT Osborne ontwikkelt voor ERDH een leergang over de energietransitie met inhoudelijke onderwerpen die variëren van theoretische vraagstukken rondom de trias territoria tot governancevraagstukken over bijvoorbeeld stakeholders, inkoopcontracten en leiderschap. Na een pilot van de leergang in mei en juni 2021 volgt in het najaar van 2021 de eerste echte leergang, voor ‘change agents’ bij organisaties als het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, provincies, gemeenten en private partijen. Jurgen van der Heijden van AT Osborne: ‘Mensen net onder directieniveau die de beslissers beïnvloeden vanuit de verschillende invalshoeken van de energietransitie. Zij zijn de potentiële aanpakkers en veranderaars in de energietransitie.’ Meer informatie over de leergang in het artikel ‘Gezocht: energieversnellers die hun neus durven stoten’ 

Marktconsultatie

In december 2020 initieerden de gemeente Den Haag en het Rijksvastgoedbedrijf samen een marktconsultatie over een warmte- en koudenet (WKO-net) in de binnenstad van Den Haag. Deze marktconsultatie had tot doel de markt te informeren, maar vooral ook uit te dagen om mee te denken over hoe duurzame warmte en koude te leveren en de beschikbare potentie van bodemenergie beter te benutten. Inmiddels is de marktconsultatie afgerond en zijn de resultaten en het verslag op TenderNed gepubliceerd.

De marktconsultatie richtte zich specifiek op het realiseren en exploiteren van een collectief WKO-net in de binnenstad van Den Haag. Frans Deeleman, programmadirecteur EnergieRijk Den Haag en samen met een multidisciplinair team vanuit het Rijksvastgoedbedrijf nauw betrokken bij de marktconsultatie: 'Het WKO-net in de binnenstad is het eerste van meerdere WKO-netten dat we beogen te realiseren in Den Haag. We zien al diverse aanbestedingen van WKO-netten voor nieuwbouwwijken in het land, maar een WKO-net tussen bestaande gebouwen is nog niet eerder gerealiseerd. Onderdeel van deze marktconsultatie was, naast het realiseren van het WKO-net, de invulling van de resterende warmtevraag die niet via het WKO-net geleverd kan worden. Ook daarover hebben we marktpartijen gevraagd met ons mee te denken.'

Volgens Deeleman heeft de marktconsultatie waardevolle inzichten opgeleverd: 'Partijen zijn enthousiast over en geïnteresseerd in de opgave om een WKO-net in de binnenstad te realiseren. Zij zien ook zeker de meerwaarde van een koppeling. Om de capaciteit beter te benutten, maar ook om in tussenseizoenen onderling uitwisseling van warmte en koude mogelijk te maken, gebruikmakend van verschillend gebruiksprofielen. De koppeling heeft bovendien gunstige effecten op het energielabel en de CO₂-reductie. Over de aanbestedingsvorm adviseerden partijen ons niet alleen op prijs, maar ook op samenwerking, vertrouwen en innovatie te gunnen.'

Achtergrond

In het door Nederland ondertekende klimaatakkoord van Parijs is vastgelegd dat 100% van de energievoorziening in Nederland in 2050 duurzaam moet zijn. De partners van EnergieRijk Den Haag willen graag vooruit lopen op deze doelstelling en 30 overheidsgebouwen in een straal van 1 km² rondom station Den Haag Centraal zo verduurzamen, dat de gebouwen in 2040 klimaatneutraal zijn. Het gaat onder meer om het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het Ministerie van Financiën, het Provinciehuis en het Stadhuis van Den Haag.

In september 2018 werd het startschot voor de verduurzaming van de bebouwde omgeving gegeven met de ondertekening van de Green Citydeal EnergieRijk Den Haag door staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, gedeputeerde Baljeu van de provincie Zuid-Holland en wethouder Van Tongeren van de gemeente Den Haag.

Staatssecretaris Knops: "We gaan niet één enkel gebouw verduurzamen, maar hanteren een slimme gebiedsgerichte aanpak waarbij we tientallen gebouwen gezamenlijk vergroenen. Die versnelling is nodig om de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs te realiseren."